Στις 20 Νοεμβρίου 1922 πραγματοποιήθηκε η Συνδιάσκεψη Ειρήνης της Λωζάνης για να διευθετήσει εκκρεμή ζητήματα του Α! Π.Π. και ζητήματα της Μικράς Ασίας μετά την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου, την αποχώρηση του ελληνικού στρατού από την Ιωνία και την Μικρασιατική καταστροφή.
Στην αναφερόμενη Συνδιάσκεψη έλαβαν μέρος τα παρακάτω κράτη: Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ελλάδα, Ρουμανία, Σερβία, Κροατία, Σλοβενία και Τουρκία.
Μετά από μακροχρόνια διαπραγμάτευση επιτεύχθηκε τελικά Συνθήκη Ειρήνης στις 24 Ιουλίου 1923. Με την Συνθήκη της Λωζάνης της 24ης Ιουλίου του 1923, τερματίστηκε η εμπόλεμη κατάσταση από το 1914 μέχρι το 1922.
Στα πλαίσια της συνάντησης των εκπροσώπων μεταξύ άλλων συμφωνήθηκε και η σύμβαση για την ανταλλαγή των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών. Το πρωτόκολλο της ανταλλαγής βασίστηκε στην προτεινόμενη έκθεση του αντιπροσώπου της Κοινωνίας των Εθνών του Νορβηγού Fridtjof Nansen, που υπογράφηκε στις 30-1-1923, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ισμέτ Ινονού , αντιπρόσωποι της Ελλάδας και της Τουρκίας αντίστοιχα. Στην συνέχεια επικυρώθηκε από τις δύο χώρες τον Αύγουστο του 1923 και τέθηκε σε άμεση ισχύ η ανταλλαγή των πληθυσμών με κριτήριο μόνο το θρήσκευμα.
Της ανταλλαγής εξαιρέθηκαν οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης, οι 125.000 μόνιμοι κάτοικοι της Πόλης, των πριγκηπονήσων και των περιχώρων που ήταν εγκατεστημένοι από 30 Οκτ. 1918, και οι κάτοικοι των νησιών Ίμβρου και Τενέδου που αριθμούσαν 6.000. Στην ελληνική Θράκη παρέμειναν 110.000 κάτοικοι της μουσουλμανικής μειονότητας , που σύμφωνα με το άρθρο 2β της Συνθήκης ονομάζονται Μουσουλμάνοι και όχι Τούρκοι.
Με την Σύμβαση αυτή περίπου 1.650.000 Έλληνες Ορθόδοξοι Χριστιανοί της καθ’ ημάς Ανατολής και περί τους 650.000 Μουσουλμάνοι από την Ελλάδα ξεριζώθηκαν οριστικά και αμετάκλητα από τις πατρογονικές τους εστίες. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι την έναρξη της συνδιάσκεψης σχεδόν 1.000.000 Έλληνες από την Μικρά Ασία είχαν ήδη εκπατρισθεί, λόγω της συστηματικής εκδίωξης με τον πλέον φρικαλέο τρόπο των Ελλήνων από τους Τούρκους.
Η Συνθήκη της Λωζάνης
Η εν λόγω Συνθήκη της Λωζάνης περιλαμβάνει 143 άρθρα. Την Ελλάδα την αφορούσαν λίγα αλλά ζωτικής σημασίας για τις μελλοντικές μας σχέσεις με την Τουρκία.
Με το άρθρο 6 τα νησιά και οι νησίδες που βρίσκονται σε απόσταση τριών μιλίων από την ασιατική ακτή περιλαμβάνονται στα σύνορα του παράκτιου κράτους, δηλαδή στην Τουρκία.
Με το άρθρο 12 αναγνωρίστηκε οριστικά από την Τουρκία η ελληνική κυριαρχία επί των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου όπως, της Λήμνου της Σαμοθράκης, της Λέσβου της Χίου της Σάμου και της Ικαρίας.
Με το άρθρο 13 επιβλήθηκε στην Ελλάδα, η υποχρέωση να μην εγκατασταθούν ναυτικές βάσεις στα νησιά και να διατηρηθούν περιορισμένος αριθμός στρατιωτικών δυνάμεων. Σύμφωνα όμως, με το άρθρο 51 του Χάρτη του Ο.Η.Ε., η Ελλάδα έχει κάθε δικαίωμα για αυτοάμυνα των νήσων να διατηρεί και να ενισχύει τις απαραίτητες για αμυντικούς σκοπούς δυνάμεις στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου για την ασφάλειά τους από ενδεχόμενη τουρκική απειλή.
Με το άρθρο 13 παράγραφος 2 Τα ελληνικά αεροσκάφη θα απαγορεύεται να πετούν πάνω από το έδαφος των ακτών της Ανατολίας. Αντίστοιχα η τουρκική κυβέρνηση θα απαγορεύσει τα στρατιωτικά της αεροσκάφη να πετούν πάνω από τα εν λόγω ελληνικά νησιά.
Με τα άρθρα 15 και 17 η Τουρκία παραιτήθηκε από τα δικαιώματά της από τα Δωδεκάνησα υπέρ της Ιταλίας.
Με το άρθρο 20 η Τουρκία αναγνώρισε την προσάρτηση της Κύπρου στην Μ. Βρετανία.
Με το άρθρο 14 ορίζεται ειδικό καθεστώς για τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο και συγκεκριμένα προέβλεπε :Εδική διοικητική οργάνωση στα δύο νησιά αποτελούμενη από τοπικά στοιχεία. Παροχή εγγύησης στον μη μουσουλμανικό πληθυσμό για ό,τι αφορά την τοπική διοίκηση και την προστασία προσώπων και περιουσιών. Την στρατολόγηση των οργάνων της τάξης από τον ντόπιο πληθυσμό
Με την Συνθήκη αυτήν καθορίστηκαν και τα σύνορα της Τουρκίας μεταξύ των χωρών της Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ιράκ και Συρίας
Σύμφωνα με την Συνθήκη της Λωζάννης η Τουρκία ανέλαβε την υποχρέωση του σεβασμού του δικαιώματος των μειονοτήτων ως προς την προστασία της ζωής, την ελεύθερη άσκηση της θρησκείας τους και την ισότητα απέναντι στον νόμο ανεξάρτητα από εθνικότητα, φυλή ή θρησκεία του ατόμου, σύμφωνα και με τα άρθρα 38 και 39 περί προστασίας των μειονοτικών πληθυσμών.
Σύμφωνα λοιπόν με το πνεύμα της Συνθήκης της Λωζάνης , η Ελλάδα σεβάστηκε, τήρησε στο ακέραιο τα δικαιώματα της μουσουλμανικής μειονότητας που κατοικούν και ευημερούν ως Έλληνες και Ευρωπαίοι πολίτες στον χώρο της ελληνικής Θράκης. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία μετά την υπογραφή της εν λόγω Συνθήκης οργάνωσε με μεθοδικό τρόπο μια συστηματική γενοκτονία των Ομογενών της Πόλης και των νησιών Ίμβρου και Τενέδου, με αποκορύφωμα τις σφαγές, τον βιασμό γυναικών και τις λεηλασίες περιουσιών Ελλήνων της Πόλης τον Σεπτέμβριο του 1955.
Ας δούμε τώρα το χρονικό της εξόντωσης και του ξεριζωμού του ελληνισμού της Πόλης και των νησιών Ίμβρου και Τενέδου με συνεχείς παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάννης από την Τουρκία, πριν καλά-καλά στεγνώσει η μελάνη της υπογραφής τους. Αλλά αυτή είναι η Τουρκία άλλα λέει, άλλα συμφωνεί και υπογράφει , και άλλα πράττει και αυτό αποδεικνύεται όπως παρακάτω :
. Το 1925 απαγόρευσαν την λειτουργία του Ζαππείου Παρθεναγωγείου και του ελληνικού φιλολογικού συλλόγου .
. Το 1925 συλλαμβάνεται ο Πατριάρχης ΣΤ΄ και το πατριαρχείο θεωρείται ίδρυμα του τουρκικού δικαίου και ανήκει στους τουρκικούς νόμους.
. Το 1926 απαγόρευσαν την λειτουργία των εμπορικών σχολών και έκλεισαν την ελληνική εμπορική σχολή της Χάλκης, και σύμφωνα με τον αστικό τους κώδικα, δεν επέτρεψαν στα μειονοτικά ιδρύματα να αποκτήσουν περιουσία.
. Το 1927 καταργείται το καθεστώς αυτονομίας και τοπικής αυτοδιοίκησης των νησιών Ίμβρου και Τενέδου.
. Το 1932 με νόμο 2007 απαγόρευσαν στους Έλληνες υπηκόους να ασκήσουν περί τα 30 επαγγέλματα. Ο νόμος αυτός εξανάγκασε σε εκπατρισμό περίπου 5.000 Έλληνες.
. Το 1934 με νόμο 2596 απαγόρευσαν στους κληρικούς να φορούν τα ράσα τους εκτός των εκκλησιών. Εξαίρεση ο Πατριάρχης.
. Το 1935, με νόμο, τα εκκλησιαστικά κτήματα (βακούφια) τίθενται υπό τουρκική διοίκηση.
. Το 1941, με πρόσχημα την τουρκική ασφάλεια της Τουρκίας, στρατολογούνται 30 ηλικίες μη Μουσουλμάνων, ηλικίας 25 έως 45 ετών και οδηγούνται σε στρατόπεδα εργασίας.
. Το 1942 οι Μητροπολίτες Ίμβρου, Τενέδου και Χάλκης συλλαμβάνονται και εκτοπίζονται στην Προύσα. Τα μοναστηριακά κτήματα των μονών του Αγίου Όρους δημεύονται.
. Το 1942, ψηφίστηκε νόμος για την εφάπαξ φορολογία της περιουσίας των Ελλήνων. Όσοι δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα τεράστια και δυσανάλογα ποσά εντός 30 ημερών, αποστέλλονταν στα βάθη της Ανατολίας για εκτέλεση σκληρών καταναγκαστικών έργων.
. Τον Σεπτέμβριο του 1955 υπήρξε ένα όργιο βανδαλισμού και λεηλασίας περιουσιών Ελλήνων της Πόλης, ένα ανθελληνικό πογκρόμ με 16 Έλληνες νεκρούς, 32 τραυματισμούς, 200 Ελληνίδες βιάστηκαν, καταστράφηκαν, 4.348 καταστήματα, 1300 σπίτια, 21 εργοστάσια, 110 ξενοδοχεία και εστιατόρια και 73 εκκλησίες…
. Το 1964 Απαγορεύεται η είσοδος των κληρικών στα σχολεία των Ελλήνων και τον Μάρτιο άρχισαν οι αθρόες απελάσεις Ελλήνων υπηκόων για λόγους εθνικής ασφάλειας και οι περιουσίες τους δημεύονται. Τον Απρίλιο παύει να λειτουργεί το τυπογραφείο του πατριαρχείου.
. Το 1966 δημεύονται όλα τα μειονοτικά σχολεία των νησιών Ίμβρου και Τενέδου.
. Το 1971, κλείνουν με νόμο την Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
. Το 1984 δημεύονται τα τελευταία μειονοτικά κτήματα της Ίμβρου
Επιπρόσθετα στα νησιά Ίμβρος και Τένεδος δημιουργήθηκαν ανοιχτές φυλακές με πάνω από 2.000 βαρυποινίτες που σκορπούσαν τον φόβο και τον τρόμο στους ομογενείς μας, βίαζαν γυναίκες, έδερναν, και άρπαζαν περιουσίες, φυσικά σύμφωνα με οδηγίες που ελάμβαναν.
Εποίκησαν τα νησιά παραχωρώντας στους Τούρκους εποίκους αγροτικές περιουσίες των γηγενών Ελλήνων.
Έκλεισαν όλα τα ελληνικά σχολεία, η ελληνική παιδεία καταργήθηκε.
Διορίστηκαν Τούρκοι έπαρχοι, η δε αστυνόμευση ανατέθηκε στην στρατοφυλακή της Τουρκίας για να δέρνουν, να φυλακίζουν και να αρπάζουν περιουσιακά στοιχεία των Ελλήνων. Με τις ενέργειές τους αυτές η Τουρκία καταστρατήγησε ολοκληρωτικά το άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάννης που ορίζει ειδικό καθεστώς για τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος όπως αναγράφεται ανωτέρω.
Αποτέλεσμα της μεθοδευμένης γενοκτονίας των Ελλήνων της Πόλης και των νησιών Ίμβρου και Τενέδου , σήμερα στην Κωνσταντινούπολη να έχουν παραμείνει περί τους 2.500 ομογενείς από 280.000,και στα νησιά κάποιες εκατοντάδες από τους 10.000 Έλληνες κατοίκους (που ήταν το 1922). Ενώ η μουσουλμανική μειονότητα της ελληνικής Θράκης αυξάνεται και ευημερεί, και πάντα σύμφωνα με το πνεύμα της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923.
Ας εξετάσουμε τώρα εάν η Συνθήκη της Λωζάνης ωφέλησε τους Έλληνες της καθ’ ημάς Ανατολής και το ελληνικό κράτος.
Ο βίαιος ξεριζωμός των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, Ανατολικής Θράκης και Πόντου, ήταν πράγματι οδυνηρός και απάνθρωπος, αλλά εμπεριέχει κάποια θετικά λυτρωτικά χαρακτηριστικά.
Η μαζική αυτή ανταλλαγή πληθυσμών υπήρξε η λιγότερη κακή οδυνηρή λύση, σε σύγκριση με άλλες εναλλακτικές λύσεις για τους μειονοτικούς πληθυσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθόσον η παραμονή-επιβίωσή τους και ιδιαίτερα των Ελλήνων Χριστιανών στα εδάφη τους ήταν αδύνατη μετά τα γεγονότα της Μ. Ασιατικής ήττας του 1922. Η περαιτέρω παραμονή τους θα συντελούσε στον εξισλαμισμό τους, ή στον βίαιο ξεριζωμό ή στον θάνατο. Αυτή η πραγματικότητα φάνηκε στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και των νησιών Ίμβρου και Τενέδου που εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή, τα προγκρόμ που υπέστησαν όπως προανέφερα.
Η άλλη θετική πλευρά της ανταλλαγής των μειονοτικών πληθυσμών ήταν η δημογραφική ομογενοποίηση των βαλκανικών κρατών, και λόγω αυτής στην συνέχεια επικράτησε η ειρήνη στην περιοχή των Βαλκανίων
Ένα άλλο θετικό και σημαντικό στοιχείο, είναι ότι ο μεγαλύτερο όγκος των Ελλήνων προσφύγων περί τους 800.000, εγκαταστάθηκε στις ακριτικές περιοχές, Μακεδονίας και Θράκης, όπου αποτέλεσαν το 88,8% του πληθυσμού τους, κατά συνέπεια συνέβαλαν στην δημογραφική αύξηση του ελληνικού πληθυσμού, αποτρέποντας έτσι εις το διηνεκές τις όποιες αλυτρωτικές διεκδικήσεις των όμορων κρατών, σε μια πολυπαθή περιοχή των Βαλκανίων.
Στην συνέχεια, η σμίξη τους με τους γηγενείς Έλληνες Μακεδόνες-Θρακιώτες δημιούργησαν μια νέα και πιο ανανεωμένη Ελλάδα, παρά τις όποιες φυσιολογικές και αναπόφευκτες τριβές που προκλήθηκαν αρχικά μεταξύ τους.
Η ανταλλαγή των πληθυσμών ήταν ένα θείο δώρο και για το ελληνικό κράτος. Γιατί η έλευση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου, όχι μόνο αύξησε τον πληθυσμό του κατά 1.600.000 κατοίκους, αλλά συνετέλεσε και στην κατακόρυφη αύξηση της οικονομίας της Χώρας.
Το 1912 ο ελληνικός πληθυσμός της Μακεδονίας ανήρχετο σε 513.000, αποτελών το 42,6% του συνολικού πληθυσμού αυτής. Μετά την εγκατάσταση των προσφύγων Μικράς Ασίας και Πόντου, ο πληθυσμός της ανήλθε στις 1.341.000 κατοίκους, αποτελών το 88.8% του όλου πληθυσμού της.
Ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας το 1920 ήταν 5.536.000 κάτοικοι, οι δε εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες(Τούρκοι, Βούλγαροι, Αλβανοί, Αρμένιοι, Ισραηλίτες) ανήρχοντο σε 1.066.000 άτομα, ήτοι το 20% σχεδόν του όλου πληθυσμού της χώρας. Με την απογραφή του 1928, ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας ήταν 6.205.000 κάτοικοι, ο δε μειονοτικός πληθυσμός εμειώθη σε 383.000 άτομα που αποτελεί μόνο το 6% του συνολικού πληθυσμού του ελληνικού κράτους.
Συμπεραίνεται λοιπόν, ότι το ελληνικό κράτος με το μπόλιασμα του νέου προσφυγικού αίματος μεταμόρφωσε κυριολεκτικά την όψη της Ελλάδας και χωρίς υπερβολή συνέβαλε στην επιβίωσή του αλλά και στην ασφάλεια των βόρειων συνόρων του. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το μέγεθος του πολιτισμού των Ελλήνων που κατοικούσαν επί αιώνες στην Μικρά Ασία-Πόντο-Ανατολική Θράκη-Ανατολική Ρωμυλία επί 3.000 και πλέον χρόνια, όπου ανέπτυξαν , διέδωσαν τον ελληνικό πολιτισμό μέχρι το 1923, χρονολογία που έγινε η ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας και σύμφωνα με τις αποφάσεις της Συνθήκης της Λωζάνης.
ΟΥΔΕΝ ΚΑΚΟΝ ΑΜΙΓΕΣ ΚΑΛΟΥ.
Βιβλιογραφία
Νομοθετικό Διάταγμα υπ’ αριθ.238/ΦΕΚ Α΄/25 Αυγούστου 1923. Περί κυρώσεως της εν Λωζάνη Συνομολογηθείσης Συνθήκης περί Ειρήνης. Υπογραφείσα την 24ην Ιουλίου του 1923.
ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΠΟ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ, ΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΠΟΨΕΩΣ. Τύποις ΄΄ΠΥΡΣΟΥ΄΄ Ανων. Εταιρείας, 1929, του Αθανασίου Β. Πρωτονοτάριου, Επιθεωρητού ανταλλαγής προσφύγων.
Αλησμόνητες Πατρίδες του Ελληνισμού-Εκδόσεις Κεσόπουλος
Αθήνα 19-5-2023
Πλοίαρχος (Ε) ε.α. Χρήστος Γιανταμίδης Π.Ν.
