You are currently viewing Η Σινασός Καππαδοκίας και τα τραγούδια της

Η Σινασός Καππαδοκίας και τα τραγούδια της

Η Σινασός Καππαδοκίας, ο τόπος, οι παραδόσεις, οι χοροί και τα τραγούδια της μέσα από την έρευνα του Κυριάκου Βλασιάδη

ΣΙΝΑΣΟΣ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ

Η Κωμόπολη Σινασός βρίσκεται στο κέντρο της Μικράς Ασίας, στην Καππαδοκία,260 χλμ. περίπου νοτιοανατολικά της Άγκυρας και 50 χλμ. νοτιοδυτικά της Καισάρειας. Σήμερα ονομάζεται Μουσταφάπασά. Ο πληθυσμός της πριν από την Ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδος – Τουρκίας του 1924, ανερχόταν σε περίπου 3000 Έλληνες και 500 Τούρκους.

Το όνομά της ,κατά την επικρατέστερη άποψη, προέρχεται από τη λέξη ΣΙΝ, που στη σημιτική σημαίνει Ήλιος και από το τελικό -ασσός, ενδεικτική κατάληξη τοπωνυμιών και κυρίως πόλεων όπως πχ. Μαμμασός, Αλικαρνασσός, Παρνασσός κλπ. Δηλαδή, Σινασός=Ηλιούπολη.

Σχετικά με το ιστορικό της παρελθόν, υπάρχουν λιγοστά τεκμηριωμένα στοιχεία. Η παλαιότερη αναφορά για τη Σινασό βρίσκεται σ’ ένα οθωμανικό κατάστιχο του 1476. Από μεταγενέστερες πηγές γνωρίζουμε ότι από το 1770 περίπου, την διοίκηση της Κοινότητας ασκούσε η Δημογεροντία, της οποίας τα μέλη εκλέγονταν κάθε χρόνο με το πλειοψηφικό σύστημα, είχε δε πολλές αρμοδιότητες, αφού έκανε μέχρι και χρέη Ειρηνοδικείου. Κράτος εν κράτει δηλαδή!

Η Σινασός ήταν ένα από τα 4-5 ελληνόφωνα χωριά της Καππαδοκίας και οι Σινασίτες ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι με υψηλό θρησκευτικό συναίσθημα αλλά και με ισχυρό εθνικό φρόνημα από την Ελληνική καταγωγή τους. Η ευσέβεια, χαρακτηριστικό των κατοίκων της Καππαδοκίας, ήταν πολύ έντονη στους Σινασίτες. Στην κωμόπολη υπήρχαν δύο ενοριακοί ναοί, ένα μοναστήρι και περίπου 40 παρεκκλήσια μέσα και γύρω απ’ αυτήν, τα περισσότερα ιδιωτικά. Στον κεντρικό Ι.Ν. των Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα, τα τελευταία χρόνια ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος τελεί Θεία Λειτουργία, σχεδόν κάθε χρόνο.

Σινασός 1900

Ιδιαίτερα ανεπτυγμένη ήταν στη Σινασό η Ελληνική Παιδεία, καθώς λειτουργούσαν Νηπιαγωγείο, Παρθεναγωγείο και Αρρεναγωγείο, με δασκάλες και δασκάλους, επί το πλείστον από την Αθήνα. Το Αρρεναγωγείο συστήθηκε το 1821 με Συγίλιο του Πατριάρχη Γρηγορίου του 5ου, δύο μήνες πριν τον απαγχονισμό του. Ήταν οκτατάξιο όπως και το Παρθεναγωγείο. Μιλούσαν άπταιστα την ελληνική γλώσσα όπως ακριβώς στην Ελλάδα, μάθαιναν την Τουρκική σαν δεύτερη γλώσσα και η εκπαίδευση ήταν δωρεάν και υποχρεωτική για όλους!

Πηγή ευημερίας για τη Σινασό ήταν το εμπόριο, αφού οι σινασίτες διέπρεπαν στην Κωνσταντινούπολη σαν έμποροι ναυτιλιακών ειδών, αλιπάστων και κυρίως μαύρου χαβιαριού, για το οποίο είχαν συστήσει ειδική Συντεχνεία για το διαμετακομιστικό εμπόριό του από την Ρωσία προς την Ευρώπη, με δικό της Καταστατικό, ήδη από τον 18ο αιώνα. Η Ελληνική εκπαίδευση και οι επαφές με την κοσμοπολίτικη Πόλη, είχαν σαν αποτέλεσμα την αύξηση του βιοτικού επιπέδου των Σινασιτών και την βελτίωση των δεσμών με την ιδιαιτέρα τους πατρίδα.

Η νοσταλγία, η αγάπη για το χωριό και η ευημερία των Σινασιτών, δημιούργησαν τα περίφημα αρχοντικά της Σινασού, με πλούσιο εσωτερικό και εξωτερικό διάκοσμο, όπως τοιχογραφίες, πετροσκαλιστά φορούσια, μαίανδροι κλπ. ‘Ένα μέρος από τα σπίτια ,ήταν σκαλισμένο στον μαλακό βράχο και το υπόλοιπο ήταν κτιστό. Από αυτά, 95 κρίθηκαν διατηρητέα από το Τουρκικό κράτος, ενώ ολόκληρος ο οικισμός χαρακτηρίσθηκε διατηρητέος από την UNESCO πριν από λίγα χρόνια. Τα κτήρια που έχουν διασωθεί, αλλά ακόμη και αυτά που είναι ερειπωμένα, μαρτυρούν τον πολιτισμό των κατοίκων της. Τελευταίως, τα περισσότερα από τ’ αρχοντικά αυτά μετατρέπονται σε Πανσιόν.

Οι Σινασίτες είχαν ελληνικότατα δημοτικά τραγούδια, μερικά από τα οποία ήσαν Ακριτικά, καθώς είναι γνωστό ότι η Καππαδοκία θεωρείται η κατ’εξοχήν περιοχή του Διγενή Ακρίτα. Πολλά τραγούδια τους προέρχονταν από διάφορες άλλες περιοχές του ελληνισμού, αλλά οι σινασίτες τους είχαν δώσει άλλες μελωδίες, πιο βυζαντινότροπες και τα χόρευαν με τους κλειστούς κυκλικούς χορούς (που πιθανόν να προέρχονταν από τους Κύκλιους χορούς των αρχαίων Ελλήνων). Χόρευαν επίσης τον ¨μοναδικό¨ αντικρυστό Ίσο, τον παγκαππαδοκικό Κόνιαλι (γνωστός ως χορός των κουταλιών), καθώς και τον πανελλήνιο Συρτό, μόνοι αυτοί, στα βάθη της Ανατολής.

Σινασός Καππαδοκίας

Οι δε γυναικείες παραδοσιακές φορεσιές της Σινασού, μεταξωτές, ασημοκέντητες και χρυσοκέντητες αποτελούσαν καταπληκτικά δείγματα Μικρασιατικής λαικής φορεσιάς. Μετά την Ανταλλαγή του ’24, πρόσφυγες πλέον οι Σινασίτες, ασχολήθηκαν και στον ελλαδικό χώρο με το εμπόριο και τα γράμματα, όπου και διαπρέπουν. Το 1925 ίδρυσαν το φιλανθρωπικό Σωματείο Η ΝΕΑ ΣΙΝΑΣΟΣ, με πλούσια φιλανθρωπική, κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα μέχρι και σήμερα, και για τα 60χρονά του τιμήθηκε με Βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών το 1986. Στη βόρειο Εύβοια υπάρχει και κωμόπολη με το όνομα Νέα Σινασός που υπάγεται στην Ιστιαία.

Έτσι, η Σινασός της Καππαδοκίας, μια μικρή κωμόπολη στα βάθη της Ανατολής, με την ελληνική γλώσσα, τα σχολεία της, τις εκκλησιές της, τον πολιτισμό της και τα ελληνικότατα τραγούδια και χορούς της, κράτησε ψηλά τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία μέχρι την Ανταλλαγή του 1924.

Άξια λοιπόν ο μεγάλος Ελβετός ιστορικός Ανρύ Γκρεκουάρ την χαρακτήρισε ¨Εστία ελληνικής Αναγέννησης στην Καπππαδοκία¨ και ο μακαριστός Μητροπολίτης Καισαρείας Κλεόβουλος είπε για τη Σινασό: Όασις εν ερήμω, Αστήρ εν τω σκότει, Αθήναι εν Μικρά Ασία.

Κυριάκος Βλασιάδης

Η ΣΙΝΑΣΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ

…Το πάνω βήμα πάρτηκεν,

το κατ’ αποκοιμάται,

το μεσακό εστράγγισεν,

παιδιάμ’ πάρτην η πόλη…

Η Καππαδοκία ήταν κατ’ εξοχήν ακριτική περιοχή στα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου, γεγονός που εξηγεί και την ύπαρξη πολλών ακριτικών τραγουδιών στην Σινασό, όπως το παραπάνω, το οποίο αναφέρεται στο πραγματικό γεγονός της Άλωσης ενός τριώροφου κρησφύγετου που βρίσκεται στη Βραχτή, πολύ κοντά στη Σινασό και το οποίο μετετράπη αργότερα στην λαξευτή εκκλησία του Αγ. Βασιλείου, σήμερα, ένα τουριστικό αξιοθέατο.

Τα δημοτικά τραγούδια της Σινασού κατέχουν ξεχωριστή θέση στην μουσική, όχι μόνον της Καππαδοκίας αλλά και του Ελληνισμού γενικότερα. Παρά το γεγονός ότι ο Αρχέλαος στο βιβλίο του Η Σινασός αναφέρει ότι ¨…οι Σινασείς αν και προοδευτικοί, εν τούτοις περί μουσικής, μικράν τρέφουν ιδέαν…¨, στην πραγματικότητα είχαν ανεπτυγμένο το μουσικό αίσθημα, παρότι στα σινασίτικα σπίτια πράγματι, δεν υπήρχαν μουσικά όργανα. Είναι όμως ευτύχημα το γεγονός ότι η μόδα της δυτικής μουσικής με τα μαντολίνα και τις κιθάρες δεν εισήχθη στην Σινασό τις τελευταίες δεκαετίες, εκτός από λίγα τραγούδια πόλκας και ταγκό, τα οποία έφεραν στο χωριό οι άνδρες που ζούσαν στην Πόλη. Έτσι, τα Σινασίτικα τραγούδια δεν επηρεάσθηκαν καθόλου σχεδόν, από την Ευρωπαϊκή μουσική.

Ο Σινασίτης μουσικολόγος Σωφρόνης Σωφρονιάδης, από το βιβλίο του οποίου αντλούμε πολλά στοιχεία, γράφει ότι εκτός από τα καθαρώς σινασίτικα τραγούδια, υπάρχουν στη Σινασό και μερικά τραγούδια από άλλες περιοχές της Ελλάδος. Ο δανεισμός αυτός όμως αφορά μόνο στο ποιητικό και όχι στο μουσικό μέρος των τραγουδιών, διότι όπως λέει, η μουσική που αποδιδόταν, μεταφερόταν από τους Σινασίτες παραλλαγμένη. κι αυτό, γιατί αφενός μεν τότε δεν υπήρχαν τα κατάλληλα μέσα ¨μεταφοράς¨ της μουσικής, αφετέρου δε, γιατί συνήθως κάποιος ντόπιος συνθέτης μελοποιούσε με καινούριο σκοπό το ποιητικό κείμενο.

Αυτό βεβαίως καταρρίπτει την άποψη του Αρχέλαου και αποδεικνύει ότι υπήρχαν και Σινασίτες που ασχολούνταν με τη μουσική. Έτσι, τα τραγούδια που προέρχονταν από διάφορα μέρη της Ελλάδος, στη Σινασό έχουν διαφορετική μελωδία και ύφος, είναι δηλαδή, πιο βυζαντινοπρεπή.

Η Σινασός Σήμερα

Τα τραγούδια της Σινασού, μπορούμε να τα κατατάξουμε σε διάφορες κατηγορίες:

1. Στα Ακριτικά, όπως: ¨Εβράδυν παλιοβράδυν¨, ¨Το πάνω βήμα πάρθηκεν¨, ¨Κάτω στον Άη-Γιάννη το Θεολόγο¨ κ.α.

2. Στα καθαρώς σινασίτικα, όπως: ¨Μάναμ’ ήρτεν η Άνοιξη¨, ¨Στου Γιαννάκη μου το γάμο¨, ¨ Άγιεμ’ άη-Γιωργ’ αφέντη μου¨, ¨ Ένα κομμάτι σύννεφο¨, ¨Πάγω στου* Προύσας τα Βουνά¨, ¨Απόψην-απόψην τα μεσάνυκτα¨, κ.α.

3. Στα τραγούδια με ξένο ποιητικό κείμενο αλλά με σινασίτικη μουσική, όπως: ¨Μηλίτσαμ’ πούσαι στον γκρεμό¨, ¨Ζουρλαίνομαι-ζουρλαίνομαι¨, ¨Μπρε Μανώλη, μπρε λεβέντη¨, ¨Η Παναγιώτα κίνησε¨, ¨Τρι Άρχοντες καθούντανε¨, κ.α.

4. Στα τραγούδια με στίχους και μελωδία ξένα αλλά με σινασίτικο ύφος, όπως: ¨Μαλαματένιος αργαλειός¨, ¨Εσύ που σέρνεις το χορό¨, ¨Ο σκλάβος αναστέναξε¨, ¨Μπάτε κορίτσια στο χορό¨, κ.α.

5. Στα τραγούδια του γάμου, όπως: ¨Περπάτα νυφοπούλα μου¨, ¨Σήμερις η σημεριανή¨, κ.α.

6. Στα παιδικά, όπως: ¨Φαρακλί κλι-κλι¨, ¨ Άγιεμ’ Άγιεμ’ Κωνσταντίνε μου¨, ¨Αβάι αβαϊούτσικο¨, κ.α.

7. Στα σκωπτικά, όπως: ¨Κορώνα-σειλώνα¨, κ.α.

 * Στη σινασίτικη διάλεκτο, ως άρθρο της γενικής του ενικού στα θηλυκά, χρησιμοποιείται το ¨του¨, αντί για το κανονικό ¨της¨. ¨ Έτσι, στην συγκεκριμένη περίπτωση, το ¨στου¨ σημαίνει ¨στης¨.

Το πλέον αγαπημένο τραγούδι των Σινασιτών ήταν (και παραμένει σήμερα για την δεύτερη γενιά) το ¨Μαλαματένιος αργαλειός¨, το οποίο με την πάροδο των χρόνων, έφτασε μέχρι τις μέρες μας με αρκετές αλλαγές. Δημοσιεύθηκε στο Λεύκωμα Η Σινασός της Καππαδοκίας του 1924, όπου το κείμενο και η μουσική ήταν γραμμένα στο ευρωπαϊκό πεντάγραμμο. Σχεδόν το ίδιο κείμενο έχει δημοσιευθεί και σε πρόσφατη έκδοση του βιβλίου Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Ο.Ε.Δ.Β. για το Γυμνάσιο και διδάσκεται στα σχολεία της χώρας.

Από την σύγκριση των δύο κειμένων, ακόμη και ένας μη γνώστης της νεοελληνικής λογοτεχνίας, μπορεί να αντιληφθεί ότι πρόκειται για το ίδιο πανελλήνιο τραγούδι. Αυτό είναι, κατά τη δική μας άποψη, πολύ σημαντικό, όπως επίσης και το γεγονός ότι ο συγγραφέας προτρέπει τους μαθητές να συγκρίνουν το τραγούδι αυτό με ορισμένους στίχους σχετικούς με το μύθο της Πηνελόπης στην Οδύσσεια του Ομήρου, κάτι το οποίο κατά τη γνώμη μου, δείχνει σαφώς μια συνέχεια από τις πανάρχαιες ελληνικές παραδόσεις στα τραγούδια της Σινασού, μέσα στα βάθη της Ανατολής.

Κυριάκου Η. Βλασιάδη, Οικονομολόγου, τ. Γ. Γραμματέως του Δ.Σ. του Φιλανθρωπικού Σωματείου Η Νέα Σινασός.Τραγούδια και Χοροί από τη Σινασό της Καππαδοκίας Αθήνα 2003

Ισος – Χορός Σινασός Καππαδοκίας

Σήμερις η σημεριανή – Τραγούδι Σινασός Καππαδοκίας

Μάναμ΄ ηρτεν η Ανοιξη – Σινασός Καππαδοκίας

Εσύ που σέρνεις το χορό – Σινασός Καππαδοκίας

Μαλαματένιος αργαλειός – Σινασός Καππαδοκίας

Ο χορός των Κουταλιών – Σινασός Καππαδοκίας

This Post Has One Comment

  1. Κυριάκος Βλασιάδης.

    Ευχαριστώ για την ανάρτηση. ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ.

Αφήστε μια απάντηση