Το σμυρνέικο τραγούδι, διημιουργήθηκε από το πάντρεμα της ελληνικής και ανατολίτικης τέχνης σε μια πολιτιστικά και οικονομικά ανθούσα περιοχή, κατακτημένη από τους Τούρκους, όπου όμως συνυπήρχαν ειρηνικά Τούρκοι, Έλληνες και άλλοι λαοί.
Επιβίωσε της τρομερής μικρασιατικής καταστροφής, εμβολιάστηκε από τον καημό της και εξελίχθηκε στην Ελλάδα από τους πρόσφυγες μαζί με τους Ελλαδίτες. Αποτελεί υπόδειγμα της υπερίσχυσης της τέχνης, σαν συνδετικού κρίκου των πολιτισμών, απέναντι στις επεκτατικές πολιτικές και πολεμικές συγκρούσεις των κρατών.
Περιλάμβανε δημοτικά και πρώιμα ρεμπέτικα τραγούδια.
Ο εννιάσημος ρυθμός στο σμυρνέικο τραγούδι, χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: α) στα ζεϊμπέκικα και β) στους καρσιλαμάδες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν: 1) Το παλιό ζεϊμπέκικο, 2) ο απτάλικος (παλιός και καινούργιος) και 3) το καμηλιέρικο. Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν: 1) ο καρσιλαμάς και 2) ο αγριλαμάς ή αργιλαμάς.
Τα ίδια τραγούδια ηχογραφούντο σε διαφορετικούς ρυθμούς. Ο ρυθμός παλιό ζεϊμπέκικο εξελίσσεται σε καινούργιο ζεϊμπέκικο σε μεταγενέστερες ηχογραφήσεις, όπως στο τραγούδι «Σαν πεθάνω στο καράβι». Μάλιστα σε άλλη ηχογράφηση αυτού του τραγουδιού εκτελείται σε εφτάσημο ρυθμό. Μία ηχογράφηση του τραγουδιού «Ο Μποχώρης» ξεκινά με παλιό ζεϊμπέκικο και τελειώνει με καινούργιο. Αλλά και το καινούργιο ζεϊμπέκικο αντικαθίσταται από το παλιό σε μεταγενέστερες ηχογραφήσεις, όπως στα τραγούδια «Ο Μεμέτης μου» ή «Η Τσερκές».
Αν και ο ρυθμός του τραγουδιού «Ο Μανώλης ο Χασικλής» είναι καμηλιέρικος έχει ηχογραφηθεί και σε τετράσημο ρυθμό.
Οι πιο συχνοί ρυθμοί ήταν το καμηλιέρικο, ο αγριλαμάς ή αργιλαμάς και το παλιό ζεϊμπέκικο.
Στο σμυρνέικο τραγούδι χρησιμοποιούνται αρκετές παραλλαγές των εννιάσημων ρυθμών, ιδιαίτερα του αγριλαμά και του απτάλικου, με χαρακτηριστικά αντίστοιχα παραδείγματα τα τραγούδια «Αλανιάρα και τσαχπίνα» και «Μανάκι μου».
Επί πλέον χρησιμοποιείται μία ιδιαίτερη μορφή παραλλαγής των εννιάσημων ρυθμών όπου συνδυάζονται με μελωδικές φράσεις. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι ηχογραφήσεις των τραγουδιών «Ο Μποχώρης» σε ρυθμό παλιό ζεϊμπέκικο και «Κάτω στα λεμονάδικα» σε ρυθμό απτάλικο. Στο πρώτο τραγούδι αντικαθίστανται ο έβδομος, όγδοος και ένατος χρόνος στο άλλο ο έκτος, έβδομος, όγδοος και ένατος χρόνος.
Επειδή οι Έλληνες της Σμύρνης, όπως άλλωστε και όλης της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης, μιλούσαν και την τουρκική γλώσσα, κάποια τραγούδια είτε γράφτηκαν με το κουπλέ στα ελληνικά και το ρεφραίν με τούρκικες λέξεις, όπως το «Ελενάκι» ή γενικά περιείχαν και ελληνικές και τουρκικές λέξεις, όπως το «Μελεμένιο Ζεϊμπέκικο».
Φωτο Τα Πολιτάκια
ΧΡΥΣΑΥΓΗ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ
