You are currently viewing Η μουσική της Σμύρνης

Η μουσική της Σμύρνης

100 χρονια μετά την Καταστροφή της Σμύρνης, η κοσμοπολίτισσα πρωτεύουσα της Ιωνίας, εξακολουθεί να μας εκπλήσει ευχάριστα και για την προσφορά της σε όλα τα είδη της μουσικής.

Ο Ελληνισμός της Σμύρνης

Ο Ελληνισμός της Σμύρνης με το ανθηρό του εμπόριο, τη ναυτιλία, τις ποικίλες οικονομικές δραστηριότητες, είχε και ανεπτυγμένο γούστο και απαιτήσεις για όλες τις τέχνες και τα γράμματα. Οι Σμυρνιοί άκουγαν όλα τα είδη της μουσικής αρκεί να είχαν ποιότητα, απο οπερέτα μέχρι αμανέ και από μεγάλη ορχήστρα μέχρι λαϊκή κομπανία.

Στα ποικίλα μουσικά δρώμενα της κοσμοπολίτισσας Σμύρνης, μεγάλη παρουσία μαζί με την Αστικολαϊκή είχε και η Λόγια μουσική, με εξέχοντες τον μουσουργό Μανώλη Καλομοίρη, τον Γιάννη Κωνσταντινίδη (ή Κώστα Γιαννίδη στο ελαφρύ τραγούδι) τον Τιμόθεο Ξανθόπουλο κα.

Στα 1880-81 ιδρύθηκαν δύο δραστήριοι μουσικο-αθλητικοί Σύλλογοι, ο Απόλλων και ο Πανιώνιος που όπως και ο Ορφέας προέφερναν ουσιαστική μουσική παιδεία και καλλιτεχνική αντίληψη στα Σμυρνιοτόπουλα. Επίσης υπήρχε Σχολή Εκκλησιαστικής Μουσικής, χώρος μουσικών γραμμοφωνήσεων ως και καταστήματα μουσικών οργάνων και βιβλίων. Συχνές ήταν οι παραστάσεις από Ευρωπαικούς λυρικούς θιάσους. Το 1917 στο πανέμορφο θέατρο της Σμύρνης ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία η όπερα του Βέρντι “Ριγκολέτο”.

Μεγάλη ήταν και η παρουσία πολλών ολιγομελών (4-5 άτομα)  μουσικών ομάδων αστικολαϊκής και παραδοσιακής μουσικής, που τις έλεγαν “παιχνίδια” και τους δεξιοτέχνες μουσικούς τους “παιχνιδιατόρους”, οι οποίοι συχνά έπαιαν σε γιορτές, σε πανηγύρια ή και σε σπιτικές βεγγέρες. Δημοφιλείς ήταν οι παιανίζουσες μπάντες και πολύ αρεστές οι Εστουδιαντίνες, που ήταν μικρές ορχήστρες κυρίως από μαντολίνα και λυρικούς σολίστες (η πιο φημισμένη ηταν τα “Πολιτάκια”).

Το 1843 στήνεται στα πρότυπα των καφε-κονσερτ του Παρισιού, το πρώτο “Καφε-Αμάν”, ακολουθούν κι άλλα όπου κάθε βράδυ το γλέντι κρατούσε μέχρι το πρωί. Στα 1915 υπήρχαν πλέον των 15 μαγαζιών με αστικολαική μουσική. Πολλοί Σμυρνιοί αγαπούσαν και τους περίτεχνους αμανέδες μεσ΄της νύχτας τη σιγαλιά.

Η μουσική της Σμύρνης στην Αθήνα

Πρέπει να αναφερθεί πως το καλοκαίρι του 1873 (50 χρόνια πριν την καταστροφή), εμφανίστηκαν στην μικρή Αθήνα των 60 χιλιάδων κατοίκων Σμυρνέϊκες κομπανίες, ενώ ήδη καλλίφωνοι Σμυρνιοί, τραγουδούσαν στα γραφικά υπαίθρια κέντρα του Ιλισσού και στα παραλιακά του Πειραιά. Το 1886 γίνεται στην Αθηνα μια μαζική εισβολή από Σμυρνιούς και Πολίτες Μουσικούς, κάτι που δημιουργεί μια δεκάχρονη ακμή (1886-1896) του Σμυρνέϊκου ανατολίτικου τραγουδιού.

Οι Αθηναίοι γοητεύονται από τον ήχο του σαντουριού και τρέχουν όπου εμφανίζεται. Η μουσική της Σμύρνης μπαίνει για τα καλά στα Αθηναϊκά σπίτια και σαλόνια, στήνοντας μια υποδομή για τον ερχομό μετά το ’22 του Μικρασιατικού τραγουδιού κάτι που ενισχύεται από το ανοιγμα κι εδώ παρόμοιων “καφέ-αμάν” που τα αποκαλούσαν οι Αθηναίοι “ωδικά καφενεία ανατολίτικης μουσικής”. Τέτοια μαγαζιά ανοιξαν και στη Θεσσαλονίκη και στο Βόλο.

Στην προσφυγιά εδω στην Ελλάδα, στις γειτονιές με τους χωματόδρομους, στα μικρά σπιτάκια που πλημμυρίζουν κάθε βράδυ με πονεμένα τραγούδια ζουν οι καημοί για την αλησμόνητη πατρίδα.

Στα μισά του 1923 Μικρασιάτες ανοίγουν μαγαζιά με πάλκο όπου τραγουδούν και διαδιδουν τα μελισματικά πονεμένα μα και μερακλήδικα τραγούδια της Σμύρνης και της ευρύτερης Μικράς Ασίας.

Στο άνοιγμα της δισκογραφίας πρώτο λόγο έχουν οι Μικρασιάτες δημιουργοί που με τις πλούσιες γνώσεις τους γράφουν υπέροχα τραγούδια και μεταφέρουν παλιες μικρασιάτικες μελωδίες. Ηδη φταχνονται τραγούδια με εντονες ρίζες και Σμυρνέϊκο χρώμα. Ετσι δημιουργείται η λεγόμενη Σμυρνέϊκη σχολή του ρεμπέτικου με θεμελιωτές τους συνθέτες Τούντα, Παντελίδη, Παπάζογλου, Ογδοντάκη που τους ακολουθούν και άλλοι.

Οι συνθέτες της Ελληνικής Ανατολής δημιουργούν ένα γοητευτικό ηχητικό σύνολο όπου η Ιωνική λεπτότητα πάντα συγκινεί και συναρπάζει μέχρι σήμερα, προσφέροντας διαχρονικά πολλά στον Ελληνικό Πολιτισμό.

Του Βασίλη Πετρόχειλου, Καθηγητή Μουσικής, Μουσικού, Ερευνητή

Αφήστε μια απάντηση